මන්නාරමේදී ඇස ගැටෙන ‘කාන්තාරයේ වතුර ටැංකිය’
එවක ලෝකය කාන්තාරයක් වැනිය. සතුන් මිස එකදු ගහක්වත් පොළොව මත නොතිබිණ. දෙව්ලොව සිට පොළොව දෙස බැලූවිට මැවුම්කාර දෙවියන්ට පාළුවක් දැනිණි.
‘පොළොවේ ගස් හිටවන්න ඕනෑ. එතකොට පොළොව ලස්සන වෙයි. ගස්වල නිල්ල. මල්වල පාට සුවඳ එකතු වුණාම.’
තමන්ටම කියාගත් දෙවියෝ පොළොවෙහි විසූ සියලු සතුන් කැඳවූහ.
‘මේ ගස් ගෙනිහින් පොළවේ හිටවපල්ලා.’
දෙවියන් වහන්සේ කැලේ සතුන් අමතා පැවසූහ.
පෝලිමේ ආ සතුන් සියල්ලන්ටම එක් එක් වර්ගයේ ගස් ලබාදුන් දෙවියන් වහන්සේ ඒ ගස්වලින් පොළොව ලස්සන වන හැටි සිතින් දකිමින් සතුටු වූහ.
සත්තු තම තමන්ට ලැබුණ ගස් ගෙනගොස් සිටුවා වතුර දමා පොහොර දමා පරෙස්සම් කරගත්හ.
හයිනාවාට ලැබුණු ගස ගෙන ගොස් පොළවේ සරු තැනක් බලා වළක් කපා හිටෙව්වේය.
හැබැයි ඌ ඒ ගස සිටෙව්වේ මුල් උඩට එන්නටය.
දෙවියන් තිළිණ කළ නිසාදෝ ඒ උඩුකුරුඤ්ඤං ගසද නොමැරී වර්ධනය විය.
හයිනා මේ ගස සිටෙව්වේ අද අප්‍රිකාව ලෙස හඳුන්වන භූමියෙහිය.
දේශගවේෂක ලිවින්ස්ටන් අප්‍රිකා භූමියේ සංචාරය කරද්දී හයිනා සිටවූ උඩුකුරුඤ්ඤං ගස දුටුවේය.
ලොව තිබෙන විරූපීම ගස ලෙස ඔහු එම විකාර රූපී ගසට සහතිකයක් දුන්නේය.
එහෙත් අප්‍රිකාවේ වෙසෙන බන්ටු ගෝත්‍රිකයන් මේ ගසට දුන්නේ බහු-බැබ් යන නමය. එබැවින් ලොව පුරා මේ ගස පතල වූයේ බයෝබැබ් යන නමිනි.
මේ ගස වෙනස්ම හැඩයකි. උසට වඩා මහත බැවින් ලොව අනෙක් ගස් සමග සසදද්දී විකාරයක් සේ පෙනේ. මෙහි අරුමය මීටර් පහළොවක විස්සක තරම් පරිධියක් සහිත යෝධ කඳක් පිහිටීමය. එහෙත් උස මීටර් හත අටකට වැඩිවන්නේ කලාතුරකිනි. ගසේ අතුපතර මීටර් හැටක් තරම් දුරකට විහිදෙන බැවින් කාන්තාරයකට සරතැස නිවන අපූරු සෙවනක් සැලසේ.
එහෙත් මේ ගසට සෙවන සැලසිය හැක්කේ වසරේ මාස තුනක් තරම් කෙටි කලකට පමණි. අනෙක් මුළු කාලයම මේ ගස සිටින්නේ කොළ හලාගෙනය. දේශගවේෂක ලිවින්ස්ටන් අප්‍රිකාවට ගියේ බයෝබැබ් ගස කොළ හලාගෙන සිටි කාල වකවානුවකය. ඔහුට මේ ගස ලොව ඇති විරූපීම ගස ලෙස පෙනුනේ එබැවිනි. ඒ විතරක් නොවේ. මේ ගස උඩුකුරුඤ්ඤං වී ඇතැයි පෙනෙන්නේද ඒ කාලයටය.
බයෝබැබ් ගස සඳට පෙම් කරයි. එනිසාදෝ එහි මල් පිපෙන්නේ රාත්‍රියේදීය. එහි කැකුල ගෝලාකාර හැඩයක් ගනී. එහෙත් ගෝලය මලක් සේ පෙති ඇරෙන්නට පැයකට වඩා වැඩි කාලයක් ගෙවෙන්නේ නැත. පිපෙන මල අඟල් හයක් තරම් වේ. හමන පවනට දෙන්නේ ඉමිහිරි සුවඳකි. එහෙත් ඒ සුවඳ මීමැස්සන්ට සමනලයන්ට තහනම්ය. හේතුව හිරු නැගී මී මැසි සමූහයා රොන් සොයන්නට පටන් ගනිද්දී මල පරවන නිසාය. මේ නිසාම බයෝබැබ් මලට පෙම් කරන්නේ වවුලන් සහ රාත්‍රී කල හැසිරෙන සලබයන් වැනි කෘමීන්ය.
පිපෙන මොහොතේ සුවඳ විහිදන බයෝබැබ් මල පරව යද්දී සුළඟට මුසුකරන්නේ දුඟදකි.
කෙසේ වෙතත් සැප්තැම්බරයේ දී මල් පුබුදුවන බයෝබැබ් ගස දෙසැම්බරයේදී ගෙඩි තිළිණ කරයි. මේ ගෙඩියක ඇට තිහක් තිබේ.
ඒ කාලයට මේ ශාකයට තනියක් නැත. වඳුරෝ ගසට අරක් ගනීති. උන්ට මෙහි ගෙඩි දෙල් ගෙඩි වැන්න. එනිසාම වඳුරු දෙල් යන අපර නමක්ද බයෝබැව් ගසට පටබැඳී තිබේ. වඳුරන් ගහ උඩ සිට ගෙඩි කද්දී අලි ඇත්තු ගස යට සිට හොඬවැලෙන් ගෙඩි කඩාගෙන කති. ඇඹුලට හුරු පැණිවලින් පිරුණු මේ ගෙඩි මිනිසාද නෙලාගෙන ඉන් රසවත් බීමක් හදාගනී.
අප්‍රිකාවේ බන්ටු ගෝත්‍රිකයන් නම් මේ ගසෙන් තවත් ප්‍රයෝජන ගත්තේය. ගසේ පොත්තෙන් ඔවුහු කඹ ඇඹරූහ. මේ කඹ මොනතරම් ශක්තිමත් ද යත් ඒවායින් බැඳ දැමුවේ යෝධ අලි ඇතුන්ය. බයෝබැබ් කඹය කඩන්නට යෝධ ශක්තියක් ඇති අලින්ටවත් නුපුළුවන.
බයෝබැබ් ගසේ තවත් සුවිශේෂී ප්‍රයෝජනයක් වේ. එය නම් ජල ටැංකියක් සේ භාවිත කිරීමට හැකි වීමය. අප්‍රිකාවට වැසි වැටෙන සමයට බයෝබැබ් ගසේ කඳ තුළ වතුර ලීටර් දහස් ගණනක් රැස්කර තබාගත හැකිය.
සමහරු මේ කඳ තුළ ගෙවල්ද තනාගනිති. වනසතුන්ගෙන් ආරක්‍ෂාවද ලබාගෙන මේ ගසේ කඳ තුළ වාසය කළ හැකිය. ඒ කෙසේ දැයි ඔබ මවිත වනු ඇත. හේතුව එහි කඳේ ස්වාභාවය ගැන තවමත් කිසිවක් සඳහන් නොකිරීමය.
බයෝබැබ් ගසේ දැවැන්ත පරිධියක් තිබුණත් ඒ කඳ පුරාම අරටුවක් නොමැත. මේ කඳේ අභ්‍යන්තරය හිස්ය. ඒ හිස් අවකාශය තුළ මිනිසුන් ගණනාවකට පහසුවෙන් හිටගෙන සිටිය හැකිය. වඩාත් පැරණි වූ ගසක නම් මේ අවකාශයේ තරමක කාමරයක ඉඩකඩට සමාන වේ.
බයෝබැව් ගිනි තැබිය නොහැකිය. ගංවතුරට ගලවාගෙන යා නොහැකිය. සුළි සුළඟකට පෙරලා දැමීමටද නුපුළුවන. එනිසාම බයෝබැබ් ගස් අවුරුදු පන්දහසක් තරම් කල් ජීවිතය රැකගන්නට සමත් වෙයි.
ලංකාවේ බෝධි වෘක්ෂය, කැලිෆෝනියාවේ රෙඩ්වුඩ් මෙන්ම ලෙබනනයේ සීඩර් ලොව ඉපැරැණිම ශාක විශේෂය. බයෝබැබ් අයත් වන්නේද ඒ ගොඩටය.
බයෝබැබ් විශේෂ අටකි. ඉන් හයක්ම මැඩගස්කරයට ආවේනිකය. එකක් වයඹ දිග ඕස්ට්‍රේලියාවේ හැදෙයි. අනෙක අප්‍රිකාවේය. මේ නිසා බයෝබැබ් නිජබිම මැඩගස්කරය ලෙස සැලකේ. නමුත් ලොව වැඩිම බයෝබැබ් ගස් ගණනක් ඇත්තේ අප්‍රිකාවේ තෲගා වන උයනේය.
මෙය විශ්මිත ගසකි. එනිසාම එය අප ද දැකබලා ගත යුතුය. වාසනාවකට මෙන් ඒ සඳහා මැඩගස්කරයට හෝ අප්‍රිකාවට හෝ යන්නට අපට අවශ්‍ය වන්නේ නැත. මන්නාරම පේසාලේ හරහා තලේමන්නාරම තෙක් වැටුණ A-14 පාර දිගේ පල්ලිමුනෙයි වෙත යාම පමණක් ප්‍රමාණවත්ය. අවුරුදු අටසීයක් පැරැණි බයෝබැබ් තරුණයෙක් පල්ලිමුනෙයි හි ජීවත්වන බැවිනි.
පෘතුගීසි ලන්දේසි පාලන කාලවලදී ලංකාවට ගෙනා අශ්වයන් සමග මේ බයෝබැබ් ගස ද ගෙනා බව කියැවේ. ඔවුන් ඩෙල්ෆ්ට් දූපත අශ්වයන් බෝ කරන්නටම වෙන්කර තිබිණි. මේ අසුන්ට වැළඳෙන පොදු අසනීපයකට හොඳම ප්‍රතිකාරය වන්නේ බයෝබැබ් කොළවලින් සාදන ඖෂධයකි. එනිසා අසුන් සමගම බයෝබැබ් ගස්ද ලංකාවට ගෙනෙන්නට ඇත. මන්නාරම, පුත්තලම, යාපනය වැනි ශුෂ්ක කලාපයට අයත් ප්‍රදේශවල බයෝබැබ් ගස් සිටුවා තිබේ. හැබැයි ඔවුන්ද මේ ගස් සිටුවා ඇත්තේ හයිනාවා සිටවූ පරිදිම උඩුකුරුඤ්ඤංවය. ඒ බව තේරෙන්නේ ගිම්හානයේදී කොළ හැලී ඉපල් බේරුණු විටය.
කෙසේ වෙතත් එකල තිබූ තරම් බයෝබැබ් ගස් අද ලංකාවේ දකින්නට නැත. අදටත් ඩෙල්ෆ්ට් දූපතේ ගස ඉතිරිව ඇත. විල්පත්තුවේ ගස් කිහිපයක් තිබේ. පුත්තලම නගර මධ්‍යයේ දැවැන්ත ගසක් තිබූ බව ඉපැරැණි සටහන්වලින් හමුවේ.
කෙසේ වෙතත් අද බයෝබැබ් ගසක් දැක බලාගත හැකි පහසුම තැන මන්නාරම් දූපතේ පල්ලිමුනෙයි බව කිව යුතුමය.
මේ ගස මිටර් 7.5 ක් උසය. වට ප්‍රමාණය මීටර් 19.5 කි. දකුණු ආසියාවේ ඇති විශාලම ගස වන්නේද පල්ලිමුනෙයි බයෝබැබ් ය.
දෙමළ මිනිසුන් මේ විකාරරූපී ගසට කීවේ පප්පරප්පිලි සහ පෙරියොකෝවරම් කියාය. පප්පරප්පිලි යන්නෙහි තේරුම යෝධයාගේ සියඹලා යන්නයි. ගස යෝධයකු මෙන් පෙනීමත් ගෙඩිවල ඇඹුල් රසයක් තිබීමත් මේ නමට හේතුපාදක වන්නට ඇත.
පෙරියෝකෝවරම් යන්නෙහි සිංහල තේරුම විශාල ගස යන්නය.
ලංකාවේ බයෝබැබ් ඉතිහාසය සොයා යෑමද සුන්දර අත්දැකීමකි. ඒ ගමන නතර විය යුත්තේ පුත්තලමේය. වාර්තා වී ඇත පරිදි ලංකාවේ ලොකුම බයෝබැබ් ගස එයයි. එම ගසේ වට ප්‍රමාණය අඩි 45කි. ගසේ උඩ අඩි 8 දී පමණ කඳ දෙකට බෙදී තිබීම ඒ ගසේ විශේෂත්වය විය. එහෙත් එම ගස අද පුත්තලමේ දකින්නට නැත.
